هنر مستقلي نداشت، بلكه از شاخه‌هاي معماري به شمار مي‌رفت؛ به همين جهت، بيشتر مجسمه‌ها كار دست هنرمنداني بود كه، براي همين كار، آنان را از آشور و بابل و يونان به پارس آورده بودند.

در خصوص هنر پارسي چيزي را مي‌توان گفت كه شايد براي هر جاي ديگر نيز چنان بوده است؛ و آن اينكه عناصر آن از خارج به عاريه گرفته شده بود. شكل خارجي قبر كوروش از ليديا گرفته شده؛ ستونهاي باريك نظير ستونهاي آشوري است، كه آنها را تكميل كرده‌اند؛ رديف بندي ستونها و نقش برجسته‌ها، خود، گواهي مي‌دهد كه از تالارهاي ستوندار مصر و نقوش آن الهام گرفته شده؛ سرستونهاي به شكل جانوران همچون مرضي است كه از نينوا و بابل به پارس سرايت كرده بود. ولي آنچه ماية امتياز هنر پارسي است، و آن را قائم به ذات و مستقل و مشخص از معماريهاي ديگر ساخته، همان جمع شدن اين عناصر مختلف و هماهنگ ساختن آنها با يكديگر بوده است؛ سليقة اشرافي پارس به ستونهاي هولناك و توده‌هاي سنگين بين‌النهرين رقت و لطافتي بخشيده و، از تركيب آنها، درخشندگي و رونق و تناسب و هماهنگي تخت جمشيد را به وجود آورده است. وصف اين تالارها و كاخها كه به گوش يونانيان مي‌رسيد اسباب حيرت و تعجب آن مردم مي‌شد؛ سياحان پركار و سياستمداران موشكاف يوناني، از هنرهاي ايران و تجملات آن سرزمين، براي همشهريان خودخبرهايي مي‌بردند كه ماية تحريك احساساتشان مي‌شد و آنان را به رقابت با پارس برمي‌انگيخت. به اين ترتيب بود كه يونانيان، هرچه زودتر، سرستونهاي دو طرفي و مجسمة سر و گردن جانوران را، كه در كاخهاي پرسپوليس بر روي ستونهاي بلند و باريك قرار داشت، تغيير شكل دادند و سرستونهاي صاف و بي‌پيراية ستونهاي يوني را ساختند؛ آنگاه با كاستن از درازي ستونها، بر استحكام آنها افزودند و آنها را به صورتي درآوردند كه تحمل حمالهاي سنگي يا چوبيي را كه بر روي آنها مي‌گذاشتند داشته باشد. حق اين است كه بگوييم براي رسيدن از تخت جمشيد به آتن، از لحاظ معماري، يك گام بيشتر فاصله نبود. تمام سرزمينهاي خاور نزديك، كه در شرف خواب مرگ‌آلود هزار ساله بودند، خود را آمادة آن مي‌كردند كه ميراث باستاني خويش را در پاي يونان بريزند.

ix – انحطاط

چگونه ملتي مي‌ميرد- خشيارشا- فصلي از آدمكشي- اردشيردوم- كوروش كوچك- داريوش (يا داراي) اصغر- علل سياسي و نظامي و اخلاقي انحطاط- فتح پارس به دست اسكندر، و پيشروي او در هندوستان

شاهنشاهيي كه داريوش تأسيس كرده بود يك قرن بيشتر نپاييد. استخوان بندي مادي و ‌