vi- حكومتي كه ولتر ستود

عدم اعتنا به فرد – خود مختاري – ده و ايالت – ضعف قوانين مدون – كيفرهاي شديد – فغفور – دستگاه تفتيش – سازمانهاي ديواني – تربيت ديوانسالاران – تفويض مشاغل بر اساس تعليم و تربيت – امتحانات استخدام دولتي – معايب آن – محاسن آن

آيين حكمراني چيني گيراترين وجه تمدن چين است. اگر حكومت آرماني آميخته‌اي از دموكراسي و اشرافيت (آريستوكراسي) باشد، بايد گفت كه چينيان بيش از هزار سال است كه چنين حكومتي دارند؛ و اگر بهترين حكومت، حكومتي باشد كه كمتر بر مردم مسلط باشد، بايد گفت كه حكومت چين باستاني بهترين حكومتهاست. هيچ حكومتي نيست كه مانند حكومت آن مملكت در زمان پهنه‌اي به اين وسعت بر قومي به اين كثرت سلطه‌اي به اين ملايمت ورزيده باشد.

در چين به فردگرايي يا آزادي فردي توجهي مبذول نمي‌شد. فرد به خودي خود اهميتي نداشت، بلكه جزوي از يك كل به شمار مي‌رفت. فرد در وهلة اول، به عنوان عضو خانواده، يكي از حلقه‌هاي زنجيري بود كه گذشتگان را به آيندگان پيوند مي‌داد. قانون و عرف، هر فرد را مسئول كارهاي ساير اعضاي خانوادة او مي‌دانست، چنانكه همة خانواده نيز مسئول اعمال او محسوب مي‌شد. فرد در وهلة دوم معمولا به انجمني مخفي وابسته بود و به يكي از اصناف تعلق داشت، و البته اين بستگيها از حقوق و اختيارات فردي او مي‌كاستند. شبكة رسوم كهن نيز او را مقيد مي‌ساخت، و اگر جداً اخلاق يا سنتهاي ديگر جامعه را پايمال مي‌كرد، مورد نفرت مردم قرار مي‌گرفت. چين، به بركت اين سازمانهاي اجتماعي كه خود به خود از نيازها و همكاري اختياري مردم برخاستند، توانست، علي‌رغم ضعف قانون و دولت، نظم و ثبات خود را محفوظ بدارد.

چينيان در داخل چارچوب اين سازمان اجتماعي خود به خودي، از حيث سياسي و اقتصادي، آزاد بودند. دوري شهرها از يكديگر و از پايتخت امپراطوري، وجود كوهها و بيابانها و رودهاي بي‌پل و غير قابل كشتيراني، نبودن وسايل حمل و نقل و ارتباط سريع، و عدم امكان نگاهداري سپاه عظيمي كه ارادة دولت مركزي را بر چهار صد ميليون انسان تحميل كند، عواملي بودند كه دولت را از تحمل خودمختاري هر ناحيه ناگزير مي‌گردانيدند.

واحد كوچك اداري، ده بود، و پيران خانواده‌ها زير نظر كدخدايي كه از طرف حكومت نامزد