vi- شوگون بزرگ

جلوس اي‌يه ياسو- فلسفة او- اي‌يه‌ياسو و مسيحيت- مرگ اي ‌يه‌ياسو- شوگوني خاندان توكوگاوا

پس ازمرگ هيده‌يوشي، اي‌يه‌ياسو اظهار داشت كه در وقت سوگند خوردن، برخلاف رسم صنف ساموراي، انگشت يا لثة خود را خونين نكرده، بلكه از خراشي در پشت گوش خود، خون جاري ساخته است، از اين رو سوگند وي بي‌اعتبار است! وي، در جنگي كه به بهاي جان 000،40 تن تمام شد، نيروهاي برخي ازمخالفان خود را درسكي‌گاهارا درهم شكست. در ابتدا با هيده‌يوري، فرزند هيده‌يوشي، مدارا كرد، ولي وقتي كه هيده‌يوري به سن كمال رسيد و وجودش خطرناك شد، او را به اطاعت خواند و، چون از او مخالفت و ملامت ديد، مقر او- قلعة عظيم اوزاكا- را محاصره و اشغال كرد. پس، هيده‌يوري ناگزير دست به هاراكيري زد، و اي‌يه‌ياسو، براي تضمين اقتدار خود، همة كودكان مشروع و نامشروع هيده‌يوري را كشت. سپس، با همان كفايت و قساوتي كه در ادارة دستگاه جنگي بروز داده بود، صلح را سامان بخشيد و با چنان لياقتي ژاپن را اداره كرد كه ژاپنيان، تا هشت نسل بعد، از سلطة اعقاب و همچنين اصول او سر نتافتند.

اي يه‌ياسو صاحب افكاري خاص خويش بود و در ضمن كار، موافق مقتضيات، براي خود اصولي اخلاقي ترتيب مي‌داد. چون زني به او شكايت برد كه يكي از صاحبمنصبان، به قصد تصاحب او، شوهرش را كشته است، فرمان داد كه افسر شكم خود بدرد، و زن به حرمسراي خود او رود. مانند سقراط، دانش را يگانه فضيلت مي‌دانست و برخي از شيوه‌هاي دانشوري را در «ميراث»، يا وصيتنامة حكيمانه‌اي كه به هنگام مرگ براي خاندان خود باقي گذاشت، نشان داد:

زندگي به مسافرتي مي‌ماند با باري سنگين. آهسته و استوار گام بردار، تا به سر در نيايي. بپذير كه نقص و زحمت حصه‌هاي مقسوم انسان فاني است، براي ناخشنودي و نوميدي موردي نيست. هنگامي كه هوسهاي تند در قلبت برمي‌خيزد، مضايق گذشته را به يادآور. خودداري ريشة آرامش و طمأنينة دايم است. خشم را دشمن خود شمار. واي برتو اگر فقط پيروزي را بشناسي و معني شكست را درنيابي- روزگارت تباه خواهد شد! به جاي عيبجويي از ديگران، بر خود خرده بگير.

اي‌يه‌ياسو، پس از آنكه به زور سلاح به قدرت رسيد، ديگر ژاپن را محتاج جنگ نديد و خود را وقف حفظ صلح و مزاياي آن كرد. براي آنكه صنف ساموراي را از شمشير زني باز دارد، آنان را به آموختن ادب و فلسفه و آفريدن هنر برانگيخت. پس، فرهنگ شكوفان شد و جنگجويي پژمرد. اعلام داشت كه «مردم شالودة امپراطوري هستند» و جانشينان