شاعر بزرگ، تسورايوكي، همچنانكه شيوة اوست، با آميختن عواطف خود و طبيعت، داستان عشق رانده شدة خويش را در چهار مصراع باز مي‌‌گويد:

مي‌گويي كه چيزي چون گل گيلاس زودگذر نيست. …

اما من ساعتي را به ياد دارم

كه گل زندگي با يك كلمه پژمرد-

بادي هم نمي‌وزيد .

vi- پارسايان

دين در ژاپن- تحول آيين بودايي- روحانيان- شكاكان

همان شوري كه به شكل ميهندوستي و عشق فرد يا به صورت دوستي پدر و مادر و فرزند و جفت و وطن‌ تجلي مي‌كند، ژاپنيان را برمي‌انگيزد كه در اين جهان قدرتي جهانگستر بجويند و بدان بياويزند و، از اين رهگذر، به زندگي خود ارزشي كه از ارزش يك فرد والاتر و از يك عمر پايدارتر است ببخشند. ژاپنيان دينداراني ميانه‌رو هستند. نه مثل هندوان عميق و ژرف‌كاوند، و نه مانند كاتوليكهاي رنجكش قرون وسطي يا قديسان مبارز دورة اصلاح‌ديني اروپا، غيرت دين دارند. با اين وصف، بيش از همسايگان شكاك خود در آن طرف درياي زرد، در بند زهد و عبادت، و پابند فلسفه‌اي خوش‌فرجامند.

آيين بودا، وقتي كه به ژاپن رسيد، از ابر بدبيني پوشيده بود و آدميان را به مرگ دعوت مي‌كرد. اما بزودي در زير آسمان ژاپن دگرگوني پذيرفت و داراي خدايان نگهبان و مراسم خوشايند و جشنهاي پرسرور و سفرهاي بهجت‌آميز و بهشت آرامبخش شد. البته از دوزخ و ديو نيز محروم نماند. آيين بودايي ژاپن به يكصد و بيست و هشت دوزخ متفاوت، و يك دنيا براي پارسايان و يك دنيا براي ديوان، و همچنين يك ديو متعين معتقد است. اين ديو، اوني خوانده مي‌شود و شاخ و چنگال و نيش و بيني پهن دارد و در ديار تيره‌اي در شمال خاوري به سر مي‌برد و مردان را مي‌خورد و از زنان كام مي‌گيرد. از طرف ديگر، عده‌اي بودي‌ستوه، يعني بوداهاي بالقوه، كه خود براثر زندگيهاي پاك مكرر به فيوض عظيم رسيده‌اند و مي‌توانند اندك فيضي هم به بشر برسانند، وجود دارند، و همچنين خداياني مهربان مانند كوانون و جيزو- كه مشابه مسيح است- بشريت را در مي‌يابند. مؤمنان در مقابل مذبح يا معبد دعا مي‌خواندند، ولي عبادت مهم آنان مشتمل بود بر مراسم دلپذيري كه دينداري را به‌صورت كاري سرورآور، و زهد را به شكل نمايش مدهاي زنانه و بازيگوشيهاي مردانه درمي‌آورد. مؤمن اگر در زمستان مدت يك ربع ساعت در زير آبشاري مي‌ايستاد و دعا مي‌خواند، پاك و مطهر مي‌شد، يا اگر براي زيارت اماكن مقدس فرقة خود از جايي به جايي