iii- شعر

مانيوشو- كوكينشو- مشخصات شعر ژاپني- چند نمونه- شعربازي- شرط‌بندي و قمار

كهنترين بخش ادب ژاپني كه به ما رسيده است، شعر است، و شعر قديم در نظر محققان ژاپني بهترين شعر آن سرزمين است. يكي از كهنه‌ترين و نامورترين كتابهاي ژاپني مجموعه‌اي است شامل بيست دفتر و مركب از 4500 قطعه شعر كه مانيوشو (كتاب ده‌هزار برگي) نام دارد و در ظرف چهار قرن سروده شده و دو ويراستار آن را گرد آورده‌اند. آثار هيتومارو و آكاهيتو، مفاخر دورة عظمت نارا، در اين مجموعه جلب‌نظر مي‌كند. وقتي كه معشوقة هيتومارو درگذشت و جسد او سوخته شد و دود آن در ميان تپه‌ها به هوا رفت، هيتومارو مرثيه‌اي سرود كه از لحاظ كوتاهي به هيچ وجه با مرثيه‌هايي از قبيل مرثية طولاني «يادبود» اثر تنيسن انگليسي قابل سنجش نيست:

اوه، آيا محبوب من است

آن ابر سرگردان

در شكاف كوه سخت دورافتادة هاتسوسه؟

امپراطور داي‌گو نيز براي حفظ شعر ژاپني از دستبرد زمان كوششي كرد و يك هزار و يكصد قطعه از اشعار متعلق به يكصدو پنجاه سال پيش از خود را در مجموعه‌اي به نام كوكينشو (اشعار قديم و جديد) گرد آورد. در اين كار، تسورايوكي شاعر و محقق، دستيار او بود و مقدمه‌اي بر اين كتاب نوشت. مقدمة او بيش از اصل كتاب به چشم ما دلپذير مي‌نمايد:

شعر ژاپني بذري است كه از دل آدمي سربرمي‌آورد و برگهاي بيشماري تنيده از زبان مي‌آفريند. … انسان، در اين جهان آكنده از اشيا، مي‌كوشد كه براي ابراز تأثراتي كه از ديدن و شنيدن در دلش برمي‌خيزد، كلمه بيابد. … براي ابراز سروري كه از زيبايي شكوفه‌ها مي‌يابد، حيرتي كه از آواز پرندگان به او دست مي‌دهد، شوق لطيفي كه به هنگام مناظر غرقه در مه احساس مي‌كند، و همچنين همدردي سوگ‌آوري كه شبنم زودگذر بامدادي در او پديد مي‌آورد، در دل خود جوياي كلمات مي‌شود. … شاعران، در بامدادان بهاري، كه زمين را براثر رگبار برف‌آساي شكوفه‌هاي گيلاس، سفيد مي‌يافتند، يا در شبهاي خزاني كه خش خش فروافتادن برگها را مي‌شنيدند، يا در جريان سالها كه در آيينه به انعكاس غم‌انگيز بيداد زمان خيره مي‌شدند، يا آنگاه كه از ديدن ارتعاش قطرات شبنم برتيغة پرمرواريد علف برخود مي‌لرزيدند، به شور درمي‌آمدند.

در جزاير ژاپن، كه آتشفشانها مناظر زيبايي به وجود آورده‌اند و باران فراوان زمين را سرسبز ساخته است، موضوع اصلي شعر تجليات و تحولات و شكفتن و پژمردن طبيعت است، و تسورايوكي در اين زمينه بخوبي مطلب را ادا كرده است. برشهايي از طبيعت، برشهاي كم‌اهميتي از منظرة مزرعه‌ها و جنگلها و درياها، شاعران ژاپني را سرمست مي‌گرداند- يك