فصل چهارم

اسپارت

i - محيط يونان

در اين مقام بايد اطلس عالم كلاسيك را برگيريم و همسايگان يونان باستان را بشناسيم. مقصود ما از ((يونان)) يا ((هلاس)) همه سرزمينهايي است كه در گذشته‌هاي دور به وسيله اقوام يوناني زبان اشغال شدند. بررسي را از بالاي تپه‌ها و دره‌هاي اپيروس، كه بسياري از اقوام مهاجم از آنجا فرو ريختند، آغاز ميكنيم.

نياكان يونانيان ميبايست در اين محل سالهاي بسيار ايست كرده باشند. زيرا در دودونا به محرابي كهن برميخوريم كه به زئوس، خداي آسمان، اختصاص داشته است. وخش اين محراب كه از صداي ديگ يا خش خش برگهاي درخت مقدس بلوط به مشيت الاهي پي ميبرد، حتي تا قرن پنجم مورد مشورت يونانيان بوده است. رود آخرون از اپيروس جنوبي ميگذرد و آبكندهاي آن چنان تيره و ژرف است كه شاعران يوناني آن را رودي از رودهاي دوزخ يا منشعب از سرچشمه‌هاي دوزخي شمردهاند. مردم اپيروس در عصر هومر عمدتا زبان و آداب يوناني داشتند. اما بعدا امواج بربريت از شمال سرازير شد و آنان را با تمدن بيگانه كرد.

بالاتر، مجاور درياي آدرياتيك، سرزمين ايلوريا قرار داشت و رمه داران بيتمدني كه چارپايان و بردگان را با نمك معاوضه ميكردند، در آن متفرق بودند. در يكي از نواحي ساحلي ايلوريا يعني در اپيدامنوس است كه بعدا قيصر و سپاهيانش، به دنبال پومپيوس، از كشتي پياده ميشوند. يونانيان توسعه طلب، سواحل پست درياي آدرياتيك را از چنگ قبايل بومي بيرون آوردند و با اشغال آنها ايتاليا را از تمدن برخوردار كردند. ولي سرانجام، قبايل بومي به نوبه خود بر كوچندگان يوناني تاختن گرفتند، و يكي از اين قبايل، كه تا زمان اسكندر تقريبا در حال بربريت ماند، مهاجران يوناني و حتي وطن آنان را مسخر كرد و امپراطوري بيسابقهاي به وجود آورد. در آن سوي كوه‌هاي آلپ، مردم گل (گاليا) سكونت داشتند كه نسبت به شهرنشينان يوناني ماساليا بر سر