سرگذشت اساسي تمدن غربي را بايد در استيلاي متناوب اين دو فلسفه، كه مكمل يكديگرند و بنوبت در عرصه تاريخ نوسان كردهاند، جست.

ii - آرگوس

يونان كوچك از ميان دايرهاي كه قومهاي ديگر بر گرد آن كشيده بودند، آغاز گسترش كرد، و فرزندان آن تقريبا در همه سواحل مديترانه سكونت گرفتند. شبه جزيره يونان كه، به سان دستي لاغر، انگشتان استخواني خود را در درياي جنوب خود دراز كرده است، فقط بخشي است كوچك از يوناني كه ما به تاريخ آن نظر داريم. يونانيان آرامناپذير، در جريان گسترش خود، به همه جزاير درياي اژه، كرت، رودس، قبرس، مصر، فلسطين، سوريه، بينالنهرين، آسياي صغير، درياي مرمره، سياه، شبه جزيره و سواحل شمال اژه، ايتاليا، گل، اسپانيا، سيسيل، و افريقاي شمالي رخنه كردند. در همه اين نواحي، كشور شهرهايي مستقل و متفاوت، كه در عين حال مختصاتي يوناني داشتند، به وجود آوردند: مردم اين كشور شهرها به يوناني سخن ميگفتند، خدايان يوناني را ميپرستيدند، ادبيات يوناني ميخواندند و مينوشتند، در پيشرفت علوم و فلسفه يوناني سهيم بودند، و دموكراسي را به شيوه اشراف يونان اعمال ميداشتند. يونانيان، حتي پس از مهاجرت و ترك يونان، با وطن بيگانه نميشدند، بلكه هر جا ميرفتند فرهنگ وطن و احيانا حتي مشتي از خاك آن را با خود ميبردند. از اين رو، درياي مديترانه، تقريبا هزار سال، درياچهاي يوناني و كانون عالم بود.

پيوستن اعضاي پراكنده پيكر يونان و باز ساختن پيكري يگانه، دشوارترين كار مورخ تمدن كلاسيك است. ما هم در اين زمينه كوششي ميكنيم و باز روش خوشايند پيشين را پيش ميگيريم: به گردش ميپردازيم و، به كمك نقشه و خيال، از شهري به شهري ميرويم و، در هر يك از مراكز دنياي يوناني، زندگي يونانيان پيش از جنگهاي ايران را مينگريم و وجوه اقتصاد و حكومت و تلاش دانشمندان و فيلسوفان و پيشرفتهاي شعر و ابداعات هنرها را ميشناسيم. اين روش كاستيهاي فراوان دارد، زيرا توالي جغرافيايي درست با توالي تاريخي موافق در نميآيد، و ناگزير بايد از قرني به قرني، و از جزيرهاي به جزيرهاي بجهيم و،