ما از اين گونه اشعار در مييابيم كه اسپارتيان هميشه ((اسپارتي)) نبودند، بلكه، پيش از ظهور لوكورگوس، در شعردوستي و هنرپروري از ساير يونانيان دست كمي نداشتند. اسپارتيان به قدري به همسرايي اعتنا نمودند كه در اين فن نامدار شدند; از اين رو، درامنويسان آتن، كه لهجه آتني را در گفتگوي نمايشنامه‌هاي خود به كار ميبردند، براي تغزلاتي كه در ضمن گفتگوها لزوم مييافت، ناگزير از اختيار لهجه اسپارتي يا دوري ميشدند. چون اسپارتيان از ثبت وقايع غفلت ميورزيدند، بآساني نميتوان گفت كه در روزگار پرآرامش كهن چه هنرهاي ديگري در سرزمين آنان رواج داشته است. فقط ميدانيم كه سفالگري و مفرغ سازي اسپارتي در قرن هفتم بسيار مشهور بوده است، و اقليت كامكار اسپارت، به بركت فنون و هنرهاي فرعي، از حياتي پرتجمل برخوردار ميشدهاند. اما جنگهاي مسنيا به اين رنسانس كوچك پايان داد. بر اثر آن، اراضي تازهاي اشغال و ميان اسپارتيان تقسيم شد، و شمار رعايا به دو برابر رسيد. جاي شگفتي است كه سي هزار اسپارتي توانستند بر انبوه ((پيرامون نشينان)) كه چهار برابر ايشان بودند، و نيز بر جماعت ((اسيران)) كه هفت برابر آنان بودند، استيلايي پايدار ورزند. اين استيلا ظاهرا بدين سبب دوام آورد كه جامعه اسپارتي دست از هنرآفريني و هنرپروري كشيد و همه اعضاي خود را به صورت سربازاني درآورد كه همواره آماده جنگ و سركوبي شورشيان بودند. قوانين لوكورگوس وسيله حصول اين هدف شد، و در نتيجه آنها، اسپارت از همه لحاظ، مگر از حيث سياسي، از عرصه تاريخ تمدن بيرون رفت.

3 - لوكورگوس

مورخان يوناني همچنان كه محاصره تروا و قتل آگاممنون را واقعي ميپنداشتند، اعتقاد جازم داشتند كه لوكورگوس نيز بنيانگذار قوانين اسپارت بوده است. ولي همان طور كه محققان جديد مدت يك قرن وجود تروا و آگاممنون را منكر بودند، وجود تاريخي لوكورگوس