شهري فعال بود، و مجسمهاي از آرتميس، كه اورستس و ايفيگنيا از شبه جزيره تاوروس آورده بودند، در معبد آن شهر قرار داشت; كثيري از مردم آتيك هر چهار سال يك بار به آنجا ميشتافتند و در جشن آرتميس يا برائورونيا شركت ميكردند. مسافر، پس از ترك اين شهرها و گذر از پراسياي و توريكوس، به ناحيه لائوريون، سپس به سونيون ميرسيد. لائوريون محض كانهاي نقره و موقعيت جنگي خود مورد توجه بود; سونيون، كه در انتهاي شبه جزيره واقع است، دريانورداني را كه در راه رب النوع پوسيدون نذري داشتند به معبد بزرگ خود جلب ميكرد. در ساحل باختري آتيك، آنافلوستوس، و پس از آن جزيره سالاميس، موطن آياس و اوريپيد، قرار داشت. آنسوتر، الئوسيس شهري كه از لحاظ دمتر، الاهه كشاورزي، و مناسكي كه به افتخارش برپا ميشد، مقدس بود و بندر پيرايئوس واقع بود. كالاهاي سراسر مديترانه، به ميانجي اين بندر مستحكم كه پيش از تميستوكلس به ارزش آن پي نبرد، در اختيار مردم آتن قرار گرفت. دشواري زراعت در آتيك، نزديكي همه بخشهاي آتيك به دريا، و فراواني بندرگاه‌هاي مناسب، مردم آتيك را به بازرگاني كشاند.

بازرگانان در پرتو دلاوري و ابتكار خود بازارهاي اژه را در انحصار خود گرفتند، و دارايي و نيرومندي و فرهنگ آتن در عصر پريكلس از همين امپراطوري بزرگ بازرگاني پديد آمد.

2- آتن در عهد حكومت متنفذان

شهرهاي آتيك نه تنها آتن را احاطه كرده بودند، بلكه بدان بستگي داشتند. پيش از اين گفتهايم كه به گمان يونانيان، تسئوس به شهرهاي آتيك نظام سياسي يگانه و پايتخت واحدي بخشيد. در هشت كيلومتري بندر پيرايئوس، و بين كوه‌هاي هومتوس و پنتليكوس و پارنس، شهر آتن از گسترش ارگي كه موكناييان كهن ساخته بودند به وجود آمد، و مالكان زمينهاي آتيك در آن سكنا گرفتند. قدرت در دست خاندانهاي كهن و مالكان بزرگ بود. اينان، در مواقعي كه پايه امنيت بلاد خويش را متزلزل ميديدند، به سلطه يك پادشاه رضا ميدادند، ولي به هنگام آرامش، به شيوه ملوك الطوايف به سر ميبردند. پس از شاه كودروس، كه به هنگام دفاع در برابر دوريان مهاجم خود را قرباني كرد و چون قهرماني مرگ را پذيرا شد، بزرگان شهر اعلام داشتند كه كسي شايسته جانشيني او نيست، و به جاي پادشاه براي خود يك

معبد پوسيدون، در پائستوم،