فصل ششم

مهاجرت بزرگ

i - علل و طرق مهاجرت

در فصل پيشين كه سرگذشت اسپارت و آتن را تا آغاز جنگ ماراتون بازگفتيم، براي آنكه وحدت مكاني حوادث را حفظ كنيم، وحدت زماني را مورد مسامحه قرار داديم. بي گمان شهرهاي يوناني اصلي، كه موجد كوچنشيني شدند، از كوچگاه‌هاي يوناني در نواحي اژه و يونيا قديمتر بودند. اما برخي از كوچگاه‌ها، كه اينك به شرح آنها ميپردازيم، از شهرهاي خاستگاه خود مهمتر گشتند و زودتر از آنها بر جاه و هنر دست يافتند. از اين رو ترتيب حوادث تاريخ يونان معكوس و مغشوش است، به اين معني كه فرهنگ يوناني را مردم سرزميني كه اكنون يونانش ميخوانيم، پديد نياوردند، بلكه اين فرهنگ ساخته كساني است كه در برابر قوم فاتح دوري راه فرار پيش گرفتند و در سواحل و جزاير بيگانه، پس از جنگهايي هايل، استقرار يافتند و پس از آن با شور فراوان خود، و به مدد خاطراتي كه از تمدن موكنايي داشتند، هنر و علم و فلسفه و شعري به وجود آوردند كه، پيش از عهد جنگ ماراتون، آنان را در صف مقدم دنياي غرب قرارداد. براستي تمدن يوناني به وسيله كوچگاه‌هاي نوبنياد، به بار آمد و سپس به شهرهاي كهنسال يونان رسيد.

در تاريخ يونان چيزي مهمتر و حياتيتر از گسترش سريع آنان در مديترانه نيست. اينان پيش از عصر هومر مردمي خانه به دوش بودند و در سراسر شبه جزيره بالكان به گشت و گذار عمر ميگذاشتند. ولي عمدتا بر اثر هجوم قوم دوري بود كه مهاجران يوناني، موج موج، روانه درياي اژه و سواحل غربي آسيا شدند. در همه نواحي يونان، مردم در جستجوي آزادي و اقامتگاهي دور از دستياز مهاجمان و مصون از اسارت، تن به مهاجرت دادند. تفرقه‌هاي سياسي و دشمنيهاي خانوادگي نيز بر آتش مهاجرت دامن زدند: گروه‌هايي كه در جامعه خود با شكست روبه رو ميشدند، گاهي هجرت را بر اقامت ترجيح ميدادند، و مخالفان