فصل هشتم

خدايان يونان

i - سرچشمه شرك يونانيان

وقتي جوياي وجوه مشترك تمدن مابين شهرهاي يونان ميشويم، پنج وجه اصلي نمايان ميشود: زبان مشترك با لهجه‌هاي محلي; حيات معنوي مشترك كه فقط چهره‌هاي برجسته آن در زمينه ادبيات، فلسفه، و علوم در خارج از مرزهاي سياسي خود مشهور شدند; شوق مشترك براي ورزش، كه به مسابقات محلي و كشوري ختم ميشد; عشق به زيبايي كه در قالب هنرهاي مشترك ميان اجتماعات يوناني متجلي ميشد; و مناسك و اعتقادات مذهبي تقريبا مشترك.

عقايد ديني، يونانيان را به همان اندازه كه به وحدت كشانيد، به تفرقه انداخت. زير لواي خدايان اوليه اولمپي، كه همه احترام ميگذاشتند و ميپرستيدند، فرقه‌ها و قدرتهاي منسجمتري وجود داشت كه تبعيتي از زئوس نداشتند. جداييهاي سياسي و قبيلهاي چند خدايي را دامن زد و يكتاپرستي را غيرممكن ساخت. در يونان قديم، هر خانواده خدايي مخصوص داشت، و به نام او آتش اجاق دايما ميسوخت و، قبل از غذا، خوراك و شراب به او تقديم ميكردند. اين مراسم مقدس، يعني تقديم خوراك به خدايان، اساسيترين و مهمترين رسم مذهبي در منازل بود. ولادت و ازدواج و مرگ با مراسمي همراه بود، و اين مراسم در برابر آتش مقدس خانواده صورت ميگرفت; بدين ترتيب، مذهب با حالتي شاعرانه و رازورانه امورات اوليه زندگي انسانها را فرا گرفت و آييني براي برقراري تعادل به وجود آورد. هر طايفه و قوم و قبيله و شهر: مثل خانواده، خدايان مخصوص به خود داشت. آتنه خداي شهر آتن بود، دمتر خداي شهر الئوسيس، هرا خداي شهر ساموس، آرتميس خداي شهر افسوس، و پوسيدون خداي شهر پوسيدونيا. در وسط هر شهر، و در بلندترين قسمت آن، معبد خداي آن شهر قرار داشت. شركت در مراسم نيايش خدا، نشانه، امتياز، و لازمه شارمندي بود. در جنگها، اهالي هر شهر صورت خداي خود را به عنوان علامت و شعار خود، پيشاپيش لشكر به حركت