خدايان هومر نشانه‌هاي عظمت بفراواني ديده ميشود. اما اين خدايان، معصوم و متعالي نيستند، و از اين رو برخي از محققان به هومر خرده ميگيرند كه چرا در آثار خود، كه به مثابه كتاب مقدس يونانيان است، خدايان را بد جلوه ميدهد. خدايان، انسانوار، با يكديگر ميجنگند; هرزگي ميكنند; و به قدر آدميزادگان، به عشق و خواب كه به نظر اسكندر مايه ننگ بشريت است نياز دارند. همه نيازمنديهاي انساني، مگر گرسنگي و مرگ، گريبانگير عموم آنهاست. خدايان از لحاظ هوش به اودوسئوس، از لحاظ قهرماني به هكتور، از لحاظ رافت به آندروماخه، و از لحاظ بزرگواري به نستور نميرسند. ظاهرا گوينده اين حماسه‌ها، مانند مردم يونيا در سده ششم ق‌م، همه سنتها را مورد شك قرار داده و از اين رو گستاخانه به استهزاي خدايان پرداخته است. يكي از وقايع خنده آور تاريخ اين است كه اين دو منظومه، گرچه خدايان را به مسخره گرفتهاند، ديرزماني پايه دين و اخلاق يونانيان و مورد توقير بودهاند. تدريجا خرق عادت شدت گرفت و طنز، اعتقادات را از بين برد و تكامل اخلاقي انسانها اخلاقيات خدايان را ملغا ساخت.

iv - بازي و ورزش

در يونان اگر دين از ايجاد وحدت ناتوان ماند، ورزش در اين راه به موفقيت رسيد. يونانيان به تماشاي مسابقات قهرمانان علاقه وافر داشتند. از اين رو، در اجتماعات بزرگي كه با شركت قبايل و اقوام متفاوت برپا ميشد با اصرار حضور مييافتند. علت اصلي گرد آمدن يونانيان در شهرهاي مقدسي مانند اولمپي، دلفي، كورنت، و نمئا عبادت نبود، بلكه تماشاي مسابقاتي بود كه در اين شهرهاي مقدس برپا ميشد. بدين سبب، اسكندر مقدوني كه همه دنياي قديم را زير پا گذاشت، اولمپي را پايتخت جهان ميشمرد.

در اين شهرها، دين حقيقي يونانيان يعني پرستش تندرستي و نيرومندي و زيبايي تجلي ميكرد.

سيمونيدس در اين باره ميگويد: ((نيكوترين چيز براي آدمي در درجه اول سلامت كامل است، در درجه دوم زيبايي، و در درجه سوم ثروتي است كه بدون فريب و نيرنگ به دست آيد، و در مرتبه چهارم درك محضر دوستان است.))a در اوديسه چنين آمده است: ((در سراسر زندگي، آدمي را مقامي والاتر از آنچه به كوشش پاي و دست خود فراهم ميآورد، وجود ندارد.)) براي يك ملت اشرافي كه در ميان گروه كثيري از بردگان به سر ميبرد و هر دم مجبور به سركوبي متجاوزان بود، تلاش براي حفظ نيروي جسماني شايد ضروريترين وظيفه بود. در زمان قديم، جنگ به نيرو و چابكي نياز داشت، و نيرو و چابكي از ورزشها و مسابقات به دست ميآمد. اگر يك مرد يوناني متعارف را فردي طالب علم و هنر و دوستار افلاطون و اشيل بدانيم، به خطا رفتهايم. زيرا انسان متعارف يوناني مانند انسان متعارف