فصل دوازدهم

كار و ثروت در آتن

i زمين و خوراك

توليد و توزيع ثروت، اساس اين دموكراسي و مبناي اين فرهنگ است. اينكه برخي مردم ميتوانند به كشورداري، حقيقتجويي، نغمهپردازي، مجسمه سازي، صورتگري، نويسندگي، آموزش و پرورش كودكان، و خداپرستي بپردازند، تنها از آن روست كه برخي ديگر رنج ميبرند تا خوراك پديد آورند، پارچه ببافند، خانه بسازند، معادن را بكاوند، ضروريات زندگي را فراهم دارند، كالاها را نقل و مبادله كنند، يا هزينه توليد و جريان آن را مهيا سازند. اساس، در همه جا همين است.

پايه‌هاي اجتماع بر دوش دهقان است، كه فقيرترين و هنرورترين طبقه را تشكيل ميدهد. دهقانان در آتيك لااقل از حقوق سياسي برخوردارند. مالكيت زمين، خاص شارمندان است، و تقريبا دهقانان، مالك زميني هستند كه در آن كشت ميكنند. زمينهاي زراعتي، ديگر در تصرف قبايل نيست، و مالكيت فردي شديدا برقرار است. در آتيك، مانند فرانسه و امريكاي امروز، اين طبقه وسيع، كه از مالكين جز تشكيل شده، نيروي محافظه كار دموكراسي است و ميكوشد كه وضع موجود را حفظ كند، در صورتي كه شهرنشينان بي زمين، همواره سوداي تغيير و اصلاح در سر دارند. نزاع ميان شهر و روستا (يعني نزاع ميان كساني كه گراني محصولات كشاورزي و ارزاني مصنوعات را ميخواهند و كساني كه ارزاني محصولات كشاورزي و گراني مصنوعات را خواستارند) در آتيك كاملا مشهود و بغايت شديد است. در نظر شارمندان آتن، كشاورزي كاري شريف، و اساس اقتصاد ملي، پايه شخصيت فردي، و مايه قدرت نظامي است; در صورتي كه صنعت و تجارت، پست و حقير به شمار ميرود و به توده مردم اختصاص دارد. روستاييان آزاد، شهرنشينان را به چشم حقارت مينگرند و آنان را طفيلياني ضعيف و بردگاني ناچيز ميدانند.