باره است كه آيا معلم بايد بيشتر به توسعه فكر شاگردان خود بكوشد، يا به رشد اخلاقشان; قدرت و استعداد كار را در آنان تقويت كند، يا به تعليم علوم نظري همت گمارد، ولي در اهميت آموزش و پرورش بين فيلسوفان توافق كامل برقرار است. هنگامي كه از آريستيپوس ميپرسند كه علم آموختگان بر جاهلان چه مزيتي دارند، در جواب ميگويد: ((همان مزيتي كه اسب تعليم يافته بر اسب وحشي دارد.)) و ارسطو نيز به اين پرسش چنين پاسخ ميدهد: ((همان كه زندگان بر مردگان دارند.)) و آريستيپوس بر گفته خويش چنين ميافزايد: ((حتي اگر شاگرد هيچ فايده ديگري برنگيرد، لااقل وقتي كه به تماشاخانه ميرود، همچون سنگي كه بر سنگ ديگر نهاده باشند نخواهم بود.))

iii - شكل ظاهري

شارمندان آتني در قرن پنجم مرداني ميانه بالا، نيرومند، و ريشدارند و همگي به زيبايي اسب سواراني كه فيدياس ساخته است، نيستند. بانواني كه بر گلدانهانقش شدهاند اندامي زيبا دارند; آنهايي كه بر روي الواح سنگي ديده ميشوند دلربا و باوقارند; و زناني كه پيكرتراشان ساختهاند بغايت زيبا هستند. اما زنان واقعي آتن، كه بر اثر انزوايي تقريبا شرقي چندان رشد فكري نيافتهاند، حداكثر به زيبايي خواهران مشرق زميني خويشند و نه بيشتر. مردم يونان حتي از ملل ديگر نيز زيبايي را بيشتر ميستايند، ولي خود غالبا از آن بيبهرهاند. زنان يوناني، چون زنان ساير كشورها، اندام خود را چنانكه بايد زيبا نميبينند. از اين رو، كف كفشهاي خود را بلند ميسازند تا بلندقامت به نظر آيند; نقايص بدن خود را به وسيله پنبه و لايي اصلاح ميكنند; شكم و ديگر نقاط برجسته را سخت ميبندند; و پستانهاي خود در پستانبندهاي پارچهاي ميگذارند. موي سر مردمان يونان تيره رنگ است، موي بور در ميان آنان بسيار كم و استثنايي است، و سخت مايه اعجاب و ستايش است. بسياري از زنان، و برخي از مردان، موي خود را رنگ ميكنند تا طلايي شود، يا سپيدي آن، كه نشانه پيري است، پوشيده ماند. زنان و مردان به موي خود روغن ميمالند تا هم به رشد آن بيفزايند و هم در برابر خورشيد آن را محفوظ نگاه دارند. همه زنان، و برخي مردان، اين روغن را با عطر ميآميزند. در قرن ششم، زنان و مردان گيسوي خود را بلند ميكنند و آن را بافته، معمولا بر گرد سر ميپيچند يا در پشت گردن قرار ميدهند. در قرن پنجم، زنان طرز آرايش گيسوي خود را تغيير داده،