با صداي بلند بگوييم و بستاييم.

در ميان يونانيان، آداب اجتماعي و مذهب، اعمال فاتحان جنگ را محدود نميكند. حتي در جنگهاي داخلي، رسم معمول آن است كه شهر مغلوب را غارت كنند، زخميان را بكشند، زندانياني را كه فديه نميپردازند و نيز اسيران غير نظامي را به قتل رسانند يا برده كنند، شهرها و درختان ميوه و محصولات زراعتي را بسوزانند، و هر چه را كه زنده است معدوم سازند و تخمي باقي نگذارند كه در آينده سر بر آورد. در آغاز جنگ پلوپونزي، سپاهيان اسپارت هر فرد يوناني را كه بر دريا بيابند، به نام دشمن، خونش را ميريزند، خواه از متفقين آتن باشد، خواه بيطرف. در نبرد آيگوس پوتاموس، كه جنگ مزبور را پايان ميدهد، اسپارتيان سه هزار تن از زندانيان آتن را، كه افراد زبده و نخبه شارمندي رو به زوال آتن هستند، به قتل ميرسانند. جنگ، به هر صورت كه باشد، چه ميان شهرها و چه ميان طبقات، در سراسر يونان وضعي عادي و طبيعي است. بدين ترتيب، يوناني كه شاهنشاه ايران را شكست داد قصد خويشتن ميكند; در هزار نبرد، يوناني با يوناني روبرو ميشود; و در طي يك قرن پس از جنگ ماراتون، درخشانترين تمدن تاريخ بشر، با يك انتحار ملي مداوم، خود را به نيستي ميكشاند.

v - صفات

اينكه هنوز به اين مردمان بي پرواي جنگجو دلبستگي داريم، از آن روست كه قدرت كار و نيروي اعجابانگيز هوش آنان پردهاي بر گناهانشان كشيده است. نزديكي دريا، موقعيت خاص بازرگاني، و آزادي حيات اقتصادي و سياسي مردمان يونان را، به نحوي بيسابقه، سريع التاثير و انعطافپذير ساخته، و تيزهوشي و حساسيت زايدالوصفي به آنان بخشوده است. ميان مشرق زمين و اروپا، ميان سرزمينهاي خواب آلود جنوبي و اين كشورهاي ميانين تفاوت بسيار است. سرماي زمستان در اين نواحي چنان است كه، بي آنكه ركود آورد، نيرو و نشاط ميبخشد; و گرماي تابستان آن نيز، بي آنكه روح و تن را سست و ضعيف سازد، احساس آزادي و انبساط خاطر ايجاد ميكند. در اينجا، به زندگي و انسان ايمان هست، و شوق حيات و برخورداري از آن به پايهاي است كه تا عصر رنسانس نظيرش را نميتوان يافت.

از اين محيط هيجانانگيز شهامت پديد ميآيد و جوششي غير ارادي سرچشمه ميگيرد كه فرسنگها از خودداري و ضبط نفسي كه فلاسفه آن را بيهوده توصيه ميكنند به دور است و بدان آرامش اولمپي كه وينكلمان جوان و گوته پير به مردم پرشور و بي آرام يونان نسبت ميدهند، شباهتي ندارد. كمال مطلوبهاي يك ملت معمولا لباس مبدل و صورت ظاهر است، و