است. در اينجا، قدرت و شهامت، هوشمندي و زبان آوري، عصيانطلبي و حب مال، غرور و وطندوستي، و جمالپرستي و آزاديخواهي آنان به وجود آمده و به هم پيوستهاند. شهوات و عواطفشان تند و سرشار، و تعصبشان اندك است. گاه به گاه، تعصبات ديني را ميپذيرند، نه بدان جهت كه مانع آزادي فكر شوند، بلكه از آن رو كه اين امر در سياستهاي حزبي موثر است و اخلاقيات را محدود ميسازد. در موارد ديگر، آزاديشان به حدي است كه در نظر مهمانان مشرق زميني، هرج و مرجي شگفتانگيز مينمايد. مردم آتن، نيمي از عمر خود را صرف خدمت به كشور خويش ميكنند، زيرا همه آزادند، و بالمآل، رسيدن به هر مقامي براي هر يك از شارمندان ممكن است، و هر كس به نوبت خويش هم فرمانروا و هم فرمانبردار است. خانه آنان جايي است كه در آن ميخوابند، و زندگيشان در بازار، مجلس عامه و مجلس اعيان، دادگاه‌ها، جشنهاي عمومي و مسابقات ورزشي، و تئاترهايي كه موجب تجليل شهر و خدايان آن است، ميگذرد. به دولت اين حق را ميدهند كه از شخص آنان و اموالشان براي مصالح كشور و رفع نيازمنديهاي آن استفاده كند.

تحميلات و سختگيريهاي دولت را بر خود هموار ميكنند، زيرا دولت آنان براي رشد و تكامل انساني موجباتي فراهم ميكند كه از آن پيش در هيچ كشوري نظيرش نبوده است; از مدنيت خويش غيورانه دفاع ميكنند، زيرا مهد و نگهبان آزادي آنان است. هرودوت ميگويد: ((بدين ترتيب، قدرت آتن افزايش يافت; و نه تنها از اين جهت، بلكه از جهات بسيار معلوم ميشود كه آزادي نعمت عظيمي است. آتنيان، تا زماني كه تحت حكومت پادشاهان مستبد بودند، از هيچ يك از همسايگان خويش دليرتر نبودند; لكن به محض آنكه از زير يوغ گردن برافراشتند، دليرترين و نيرومندترين ملتها شدند.))

vi - روابط قبل از ازدواج

آتن قديم در اخلاقيات بيشتر به مشرق متمايل است تا به غرب، چنانكه در الفبا، اوزان و مقياسات، سكه زني، لباس، موسيقي، نجوم، و عقايد و آداب رازوري نيز چنين است. اساس جنسي و جسماني عشق را زن و مرد بصراحت پذيرفتهاند. شراب عشقي كه زنان مشتاق براي مردان بي اعتنا در كوزه ميكنند تنها براي مقاصد افلاطوني نيست. عصمت پيش از ازدواج براي زنان محترم واجب است; ولي مردان بي زن را، پس از سن بلوغ، قيود اخلاقي از ارضاي شهوات چندان باز نميدارد. جشنهاي بزرگ، گرچه در اصل جنبه مذهبي دارند، در حقيقت چون دريچه اطميناني هستند كه آميزشهاي طبيعي انسان را تعديل ميكنند. آزادي جنسي در اين مواقع از آن روي تجويز ميشود كه مردان بتوانند بقيه اوقات سال را با يك همسر به سر برند. در آتن، اگر جوانان احيانا با زنان روسپي بياميزند، ننگي به آنان تعلق نميگيرد. و حتي اگر مردي زندار فاحشهاي را تحت حمايت خويش بگيرد، به عقاب اخلاقي دچار نميشود، جز آنكه در خانه زنش بتلخي سرزنشش خواهد كرد، و در شهر نيز شهرتش اندكي آلوده خواهد شد. آتن فاحشگي را به رسميت