نميتواند به دلخواه خود خانه شوهر را ترك كند، ولي اگر شوهر به وي جور و ستم روا دارد و از حدود اعتدال تجاوز كند، وي ميتواند كه از آرخون تقاضاي طلاق كند. گاهي نيز طلاق با رضايت طرفين صورت ميگيرد، ولي بايد زن و شوهر در حضور آرخون رسما رضايت خود را اعلام دارند. پس از طلاق، حتي در موردي كه مرد مرتكب زنا شده باشد، كودكان به پدر تعلق ميگيرند و نزد او باقي ميمانند. در آتن، همه قوانين و رسوم مربوط به امور جنسي ساخته و پرداخته مردان و نماينده نوعي سير قهقرايي است از اجتماعات مصر و كرت و يونان عصر هومر به سوي مشرق زمين.

ix - زن

چيزي كه در اين تمدن چون ساير جنبه‌هاي آن شگفتانگيز است، آن است كه بدون دخالت و انگيزش زنان به اوج عظمت رسيده است. عصر پهلواني يونان به ياري زنان شكوهمند شد و در دوران پادشاهان مستبد از بركت وجود آنان درخشندگي شاعرانه و غنايي يافت، ولي از آن پس، تقريبا يك شبه، زنان شوهردار از صحنه تاريخ يونان بركنار ميشوند، گويي فقط براي بطلان رابطهاي كه بين مقام زن و سطح تمدن فرض شده است. در تاريخ هرودوت زنان در همه جا حاضرند، ولي در تاريخ توسيديد از آنان اثري در ميان نيست. در ادبيات يونان، از اشعار سمونيدس آمورگوسي تا آثار لوكيانوس، همه جا پي در پي از خطاها و زشتكاريهاي زنان سخن ميرود; در پايان اين دوره، حتي پلوتارك مهربان گفتار توسيديد را تكرار ميكند: ((نام يك زن پاكدامن را نيز چون شخص او بايد در خانه پنهان داشت.)) زنان دوريايي اين گونه از اجتماع جدا نيستند. اين خاصيت شايد از خاور نزديك به يونيا راه يافته، و از آنجا به آتيك آمده باشد، زيرا اين خود يكي از سنن آسيايي است. فسخ رسم ارث بردن از طريق مادري، ارتقاي طبقات متوسط، و غلبه نظر سوداگرانه به زندگي شايد در پيدايش اين تحول دخالت داشتهاند: مردان بر اساس و معيار نفع و زيان به سنجش زنان ميپردازند و آنان را در خانه بويژه مفيد ميبينند. روح شرقي زناشويي يوناني با اين پرده نشيني آتيكي سازگار است. عروس از خويشان خود ميگسلد و تقريبا چون خدمتكار به خانه ديگري ميرود و خدايان ديگري را عبادت ميكند. زن يوناني حق عقد قرارداد ندارد، نميتواند بيش از مبلغ ناچيزي وام بستاند، و اقامه دعوي در محكمه برايش ممكن نيست. در قوانين سولون، اعمالي كه تحت تاثير زنان صورت گرفته باشد اعتبار قانوني ندارد. زنان، پس از مرگ شوهر، از ارث او سهمي نميبرند. حتي نقص جسمي و طبيعي زنان نيز يكي از عللي است كه آنان را قانونا مطيع و منقاد مردان ميسازد، زيرا همچنانكه جهل مردم بدوي درباره سهمي كه مردان در توليد نسل دارند موجب ارتقاي مقام زن شده