پاي خويش است ولي آنچه بيش از هر چيز منبع الهام اوست، اساطير باستاني ميهنش هستند. منازعه شديدي كه بين فلسفه و دين وجود دارد و در جهان فكري قرن پنجم وارد شده است، هنوز در آثار هنري ظاهر نگرديده. در اينجا هنوز خدايان بالاترين قدرتها به شمار ميروند و، هر چند دولتشان رو به زوال نهاده و در حال نابود شدنند، در نهايت اعزاز، به جهان شعر و هنر انتقال مييابند. آيا هنرمندي كه مجسمه زئوس تواناي آرتميسيون را از برنز ميسازد، واقعا معتقد است كه قانون جهان را در قالب ريخته است آيا پيكرتراشي كه ديونوسوس آرام و غمگين موزه دلفي را ميسازد، در اعماق ادراك تعبيرناپذير خود، ميداند كه خدنگهاي فلسفه اين خداي پرشور را از پاي درآوردهاند و آيا ميداند كه حالات سيماي مسيح، جانشين ديونوسوس، سالها قبل از ولادتش در اين مجسمه ظاهر شده است

3- مكتبها

ترقي و پيشرفت پيكرتراشي در قرن پنجم تا حدودي بدان علت بود كه هر هنرمندي به مكتبي وابسته بود و در سلسله طولاني استادان و شاگردان آن مكتب محلي خاص خود داشت. اينان وارث سنن و رموز هنري پيشينيان خود بودند و از تندرويهاي افراد مستقل جلوگيري ميكردند. استعدادات مخصوص را پرورش ميدادند; با نيرويي كه براساس اصول فني و موفقيتهاي هنري گذشته مستقر بود، آنان را ارشاد و تهذيب ميكردند; و با آميختن قريحه و قانون، هنري به وجود ميآوردند كه هيچ گاه از يك نبوغ تنها و خودسر نظير آن پديد نيامده بود. هنرمندان بزرگ، اغلب، نمايندگان اوج و كمال سنتها هستند، و بندرت در اضمحلال آنها دخالت مييابند; هر چند كه، در تاريخ طبيعي هنر، سنت شكنان و طاغيان افرادي نامتجانس و تكرو ولي ضروريند، لكن فقط هنگامي از ميانشان چهره‌هاي تابناك نمايان ميشود كه طريقه نو را مواريثي تحكيم، و مرور زمان تصفيه كرده باشد.

در يونان عصر پريكلس، پنج مكتب در اين كار بودند: مكتبهاي رگيون، سيكوئون، آرگوس، آيگينا، و آتيك. در حدود سال 496، فيثاغورس ديگري كه او نيز از اهالي ساموس بود، در رگيوم رحل اقامت افكند و از فيلوكتتس مجسمهاي ريخت كه در سراسر ناحيه مديترانه او را مشهور ساخت. وي در چهره مجسمه‌هاي خود چنان آثاري از شور و شوق و درد و پيري نقش ميكرد كه موجب حيرت پيكرتراشان ميشد; سرانجام، در دوره انتشار فرهنگ يونان، مجسمه سازان به تقليد آثار او پرداختند. در سيكوئون، كاناخوس و برادرش