از اين گفته، مقصودش شكنجه وجدان و كيفر اعمال است كه، چون الاهگان انتقام، گنهكاران را دنبال ميكنند. از اين روي، با تعظيم و تكريم بسيار از دين سخن ميگويد، و ميكوشد كه از شرك دست كشيده، به يك خداي واحد معتقد شود.

زئوس، زئوس، هر چه باشد، اگر خود بپسندد كه اين نام را بشنود، من او را به همين نام خواهم خواند.

زمين و دريا و هوا را گشتهام، و جز او هيچ پناهگاهي نميتوانم يافت، اگر انديشه من، پيش از آنكه بميرد، بار اين غرور را بخواهد افكند.

اشيل طبيعت اشيا را در زئوس مجسم ميكند و آن را قانون يا علت وجود ميداند: ((در اينجا، قانوني كه تقدير است، پدر، و ادراك كل، همه با هم گرد آمده و يكي شدهاند.)) شايد سطور آخر اين شاهكار آخرين گفته‌هاي شاعرانه او باشد. دو سال پس از اورستيا، دوباره او را در سيسيل مييابيم. بعضي از صاحبنظران معتقدند كه تماشاگران تئاتر، چون از داوران ترقيخواهتر بودهاند، اين درام سه بخشي را نپسنديدند. ولي اين سخن با حقيقت سازگار نيست. زيرا كه مردم آتن، چند سال بعد، برخلاف رسم و عادت، خواستار شدند كه اين درام در تئاتر ديونوسوس تكرار شود، و نيز مقرر داشتند كه به هر كس كه بخواهد آن را نمايش دهد، يك گروه همسرايان داده شود. كسان بسياري پي در پي اين درام را به روي صحنه آوردند، و اشيل پس از مرگ نيز همچنان به اخذ جايزه نايل ميشد. در يكي از روايات كهن، مرگ وي چنين آمده است: بدان هنگام كه در سيسيل بوده، عقابي از آسمان سربيموي او را ديده، به گمان آنكه تخته سنگي است، لاك پشت بزرگي را بر آن ميافكند، و اين واقعه موجب هلاكت او ميگردد. اشيل در همانجا به خاك سپرده شده است. شگفت آنكه در شعري كه براي سنگ قبر خويش سروده است، از نمايشنامه‌هاي خود هيچ ذكري نميكند و، به نحوي انساني، بر زخمهايي كه در جنگ ماراتون برداشته است فخر ميكند:

در زير اين سنگ، اشيل خفته است; دلاوريهاي او را دشت ماراتون يا ايرانيان بلندگيسو، كه آن را نيك ميشناسند، باز توانند گفت.

iv - سوفكل

در سال 468، جوان بيست و هفت سالهاي كه تازه به ميدان آمده بود جايزه اول تراژدي را از اشيل ربود.

اين جوان سوفوكلس (سوفكل) نام داشت، كه به معناي ((عاقل و محترم)) است. سوفكل از همه مردم نيكبختتر و، در عين حال، از همه بدبينان بدبينتر بود.