اي زادگان آدمي كه عمرتان بس كوتاه است، و با غم و اندوه از روزي به روز ديگر كشيده ميشويد; شما اي خاكيان تيره بخت كه عريان و بي بال و پر نالان و ناتوان و رنجوريد; به گفته پرندگان بلند پرواز، كه خداوندان جاويدان عرشند و از فراز آسمان، با ديدگان رحمت بار، بر رنج و تشويش و تيره بختي شما مينگرند، گوش فرا دهيد.

پرندگان بر آن ميشوند كه ميان انسان و خدايانش حايل شوند. ديگر هيچ دودي از قربانيان به مشام خدايان نميرسد; اصلاح طلبان ميگويند كه خدايان كهن از گرسنگي خواهند مرد، و پرندگان صاحب قدرت و جلال خواهند شد. از اين پس خدايان به صورت مرغان ساخته ميشوند. هر خدايي كه به شكل انسان پديد آيد در دم نابود ميشود. سرانجام، پيشواي مرغان تقاضاي خدايان كهن را بدان شرط ميپذيرد كه خادمه محبوب زئوس را به زني بستاند. پايان كمدي پيوند مسرتبخش خادمه زئوس با پادشاه مرغان است.

3- هنرمند و فيلسوف

آثار آريستوفان تركيب درهمي است از زيبايي، حكمت، و زشتي. وقتي كه طبعش موافقت كند، چنان اشعار زيبايي ميسرايد كه تاكنون هيچ مترجمي را قدرت نقل آن نبوده است. گفتگوهاي كمديهاي او سرشار از حيات است; و شايد حيات و واقعيت نيز ياراي آن نداشته باشد كه بدان پايه شدت، قدرت، و تندي از خود نشان دهد. وي، در قدرت بيان و استحكام لفظ، با رابله، شكسپير، و ديكنز برابر است; قهرمانان كمديهاي او، چون شخصيتهاي آثار اين بزرگان، بهتر از هر مورخي خصوصيات زندگي عصر وي را نمايش ميدهند. هيچ كس تا آثار آريستوفان را نخوانده باشد، آتنيان را نميتواند شناخت. اما داستانهاي او همگي خنده آورند. از بي نظمي جهان وقايع چنين بر ميآيد كه حوادث را ارتجالا در پي هم مينهاده است. گاهي، در اواسط داستان موضوع آن به پايان ميرسد، و وي ناچار است كه بقيه وقت را به هزل گويي و مسخره بازي بگذراند. لطيفه گوييهايش غالبا سخيف است; از مسائل بسيار ساده و بي اهميت سخن ميگويد; به كلام خود بيش از اندازه طول ميدهد; و غالبا، براي ايجاد خنده، از هضم و دفع غذا و امور تناسلي دم ميزند. در كمدي آرخاناييان از كسي سخن ميرود كه هشت ماه مداوم به كار دفع مشغول است; در كمدي ابرها دفع مواد زايده بدن با فلسفه عالي در هم آميخته است. در اين نمايشنامه، يك ورق در ميان، از مقعد و باد معده و اعضاي تناسلي تا انزال و لواط و استمنا سخن ميرود. اين كمدي پر است از اين گونه نكات. وي