فصل هجدهم

انتحار يونان

i - دنياي يوناني در عصر پريكلس

بهتر آن است كه قبل از رو به رو شدن با منظره دردناك و غمانگيز جنگ پلوپونزي، به جهان يوناني بيرون از آتيك نيز نظري بيفكنيم. ولي آگاهي ما بر اوضاع كشورهاي ديگر اين عصر به قدري ناقص و نامنظم است كه بايد فقط به حدس و قياس توسل جوييم و، بي هيچ دليل و مدرك، چنين گمان كنيم كه اين كشورها از برومندي علم و فرهنگ عصر طلايي به ميزان كمتري بهرهور بودهاند.

در سال 459، پريكلس، كه ميخواست غله مصر را در اختيار داشته باشد، بحريهاي عظيم بدان سوي روانه داشت تا ايرانيان را از آنجا براند. اما اين لشكركشي به شكست منجر شد، و از آن پس پريكلس نيز سياست تميستوكلس را در پيش گرفت; يعني بر آن شد كه جهان را با تجارت تسخير كند، نه با جنگ. در طي قرن پنجم، مصر و قبرس همچنان فرمانبردار ايران بودند; ولي رودس آزاد ماند و در 408 ق‌م سه شهر خود را به هم پيوست و آنها را آماده ساخت تا، در دوره انتشار فرهنگ يونان، يكي از غنيترين مراكز اقتصادي و بازرگاني ناحيه مديترانه شوند. شهرهاي آسيايي يونان استقلالي را كه به سال 479 در جنگ موكاله به دست آورده بودند تا پايان دوران عظمت و قدرت امپراطوري آتن همچنان حفظ كردند. ولي، زماني كه اساس اقتدار آتن متزلزل شد، اين شهرها نيز در برابر باج ستانان شاهنشاه بزرگ (ايران) دوباره بي پناه ماندند.

مستعمرات يوناني در تراكيا و سواحل هلسپونتوس (داردانل)، كناره‌هاي پروپونتيس (درياي مرمره) و ائوكسينوس (درياي سياه)، كه در زير تسلط آتن بودند، رونق و آبادي يافتند; اما بر اثر جنگهاي پلوپونزي گرفتار فقر شدند. در دوران فرمانروايي آرخلائوس، مقدونيه از توحش به در آمد و يكي از نيروهاي جهان يوناني را تشكيل داد: راه‌هاي هموار در آن ساخته شد; از كوهنشينان پرطاقت آن سپاهي منظم پديد آمد; در پلا يك پايتخت زيبا بنا گرديد; و بسياري از نوابغ يونان، چون تيموتئوس و زئوكسيس و اوريپيد، در دربار آن پذيرايي شدند. بئوسي، در اين