iii - امپراطوري دوم آتن آتن

يك بار ديگر كوشيد تا چنين وحدتي به وجود آورد. با تجديد بناي ديوارهاي مستحكم و نيروي دريايي و تثبيت پول و تاسيسات كهن مالي و بازرگاني بتدريج تسلط اقتصادي خويش را دوباره در درياي اژه به دست آورد. اتباع و متحدان قبلي آن، در اثر جنگهاي پنجاهساله گذشته، آموخته بودند كه نيازمند ثبات و امنيتي هستند بزرگتر و وسيعتر از آنچه اقتدار فرد بتواند تامن كند. در سال 378، دوباره اكثريت آنها زير لواي پيشوايي آتن گرد هم آمدند. تا سال 370، آتن بار ديگر بزرگترين نيروي مديترانه خاوري شد.

صنعت و بازرگاني اكنون مايه حيات اقتصاديش بود. خاك آتيك هرگز مساعد كشت نبود، و فقط كار و زحمت مداوم كشاورزان آن در پرورش درخت زيتون و مو آن را حاصلخيز كرده بود. اما اسپارتيها همين را هم نابود كردند، و كمتر دهقاني حاضر بود كه ربع قرن ديگر صبر كند تا باغستانهاي مو و زيتون دوباره بار آورد. اغلب كشاورزان قبل از جنگ مرده، و آنها كه جان سالم به در برده بودند، سرخورده و مايوس، از برگشتن به املاك خود سرباز زده، آنها را با قيمتهاي بسيار ارزان به مالكان شهرنشيني كه استطاعت سرمايهگذاريهاي دراز مدت داشتند ميفروختند. بدين ترتيب و از طريق به عهده گرفتن قرضهاي دهقانان، مالكيت زمينهاي آتيك به دست تنها چند خانواده افتاد كه املاك بزرگ و وسيع خود را غالبا توسط غلامان كشت ميكردند. معدنهاي لائوريون دوباره گشوده شد، فلكزده‌هاي ديگري به سوي حفره‌هاي زيرزمين روانه گشتند، و ثروتهاي جديدي از سنگ نقره و خون انسان به جيب مالكان سرازير شد. گزنوفون نقشه ماهرانهاي پيشنهاد كرد كه آتن به كمك آن ميتوانست خزانه‌هاي خود را، از راه خريد ده هزار غلام و اجاره دادن آنها به مقاطعه كاران لائوريون، بينبارد. نقره چنان فراوان از معدنها استخراج ميشد كه عرضه اين فلز گرانبها در بازار بر توليد متاعهاي ديگر فزوني گرفت، و در نتيجه قيمت از دستمزد بالاتر رفت و بار اين تغيير بيشتر بر دوش فقرا سنگيني كرد.

صنعت شكوفا شد. كانهاي سنگ پنتليكوس و كوره‌هاي سفالپزي كراميكوس از تمام دنياي اژه سفارش ميگرفتند. از راه خريد ارزان كارهاي دستي خانگي و مصنوعات كارخانه‌هاي كوچك، و فروش آنها به قيمتهاي گزاف در بازارهاي داخلي و خارجي ثروتهاي هنگفتي به دست آمد. توسعه بازرگاني و تمركز ثروت نه به شكل زمين، بلكه به صورت پول تعداد صرافان و بانكداران آتن را چندين برابر ساخت. آنها پول و اشياي گرانبها را براي نگاهداري قبول ميكردند، ولي ظاهرا به پس اندازها بهرهاي نميپرداختند.

بزودي، چون متوجه شدند كه امانت دهندگان در شرايط عادي همه با هم براي پس گرفتن پول و اشياي خود مراجعه نميكنند، پولهاي امانتي را با نرخهاي زياد به معامله ميدادند، و در ابتدا، به جاي اعتبار،