كسي بود كه در صورت تحقق مدينه فاضلهاش فدا ميشد.

iv - ارسطو

1- سالهاي سرگرداني

چون افلاطون مرد، ارسطو پرستشگاهي براي او بنا كرد و در حق او تقريبا كليه احترامات خدايي را مرعي داشت. زيرا، با وجودي كه نميتوانست او را بپسندد، از ته قلب دوستش ميداشت. ارسطو از شهر ستاگيرا، ماندگاه يوناني كوچكي در تراكيا، به آتن آمده بود. پدرش پزشك دربار پدر فيليپ، آمونتاس دوم، بود و اگر جالينوس (گالنوس) اشتباه نكرده باشد قبل از فرستاده شدن فيليپ به نزد افلاطون، به وي كمي علم تشريح آموخته بود. با به هم رسيدن افلاطون و ارسطو، دو جريان متخاصم تاريخ تفكر، يعني عرفان و علم طب، نيز تلاقي نمودند و به مبارزه پرداختند. شايد اگر ارسطو در آن مدت دراز (بعضي ميگويند بيست سال) در محضر افلاطون ننشسته بود، فكر و ذهن كاملا علمي پيدا كرده و در اين زمينه رشد كامل يافته بود. در وجود وي، پسر پزشك با شاگرد فيلسوف پيرايشگر در كشمكشي بود كه عاقبت هيچ كدام به پيروزي نرسيدند. ارسطو هرگز نتوانست راه خاصي براي خويشتن انتخاب كند. در اطراف خود تجربياتي در علوم جمع كرد كه براي تدوين يك دايرهالمعارف كافي بود، و بعد كوشيد تا اين اطلاعات را به قالب افلاطونيي درآورد كه ذهن مدرسيش با آن شكل گرفته بود. در هر صفحهاي كه مينوشت عقايد افلاطون را رد ميكرد، زيرا هر صفحهاي كه مينوشت وامي از افلاطون گرفته بود.

چون شاگرد پر اشتياقي بود، ديري نگذشت كه توجه استاد را جلب كرد. ديوجانس لائرتيوس ميگويد هنگامي كه افلاطون رسالات خود را درباره روح در آكادمي ميخواند، ((تنها كسي كه تا آخر مينشست ارسطو بود، در حالي كه ديگران برخاسته و ميرفتند.)) پس از مرگ افلاطون (347)، ارسطو به دربار هرمياس، كه با وي در آكادمي درس خوانده و از بردگي به ديكتاتوري آتارنئوس و آسوس در قسمت علياي آسياي صغير رسيده بود، رفت. در آنجا با دختر وي به نام پوتياس ازدواج كرد (344)، و چيزي نمانده بود در آسوس سكنا گزيند كه ايرانيها، كه فكر ميكردند هرمياس به فيليپ در نقشه حمله به آسيا كمك ميكند، او را به قتل رساندند. ارسطو همراه زن خود به جزيره لسبوس در همان نزديكيها رفت و مدتي بماند و سرگرم مطالعه تاريخ طبيعي آن جزيره شد. پوتياس دختري براي او آورد و چشم از اين جهان بر بست.

بعدها ارسطو با هرپوليس روسپي ازدواج كرد يا به سر برد، ولي تا آخر خاطره پوتياس را از ياد نبرد، و در هنگام نزع وصيت كرد تا استخوانهايش را در كنار استخوانهاي او خاك كنند; ارسطو كاملا آن طلبه خشك و بي احساسي