فصل بيست و چهارم

هلنيسم و مشرق زمين

i - امپراطوري سلوكيان

اگر از سرزمين اصلي يونان و درياي اژه بگذريم و به ماندگاه‌هاي يوناني آسيا و مصر برسيم، از زندگي تازه و رشد كنندهاي كه همواره ميبينيم به شگفت ميافتيم و ميبينيم كه هلنيسم رو به فساد و تباهي نميرفت، بلكه پراكنده ميشد. پس از ختم جنگ پلوپونزي، سيلي از سربازان و مهاجران يوناني به آسيا سرازير شده بودند. فتوحات اسكندر، با عرضه داشتن امكانات جديد براي فعاليت هلنيها، بستر آن سيل را گشادهتر ساخت.

سلوكوس، كه ((نيكاتور)) ]= فاتح[ لقب داشت، بين سرداران اسكندر به شجاعت، قدرت تصور، و سخاوت مشهور بود. از صفات مشخصه او اين بود كه وقتي فهميد پسرش دمتريوس از عشق همسر زيباي او، ستراتونيكه، ناخوش گشته، همسرش را به او بخشيد. آنتيگونوس اول، كه تفويض بابل را به سلوكوس با خصومت تلقي ميكرد، به جنگ او رفت تا خاور نزديك را متصرف شود، ولي سلوكوس و بطلميوس اول او را در غزه در سال 312 شكست دادند. از آن لحظه كه خاندان سلوكوس تاريخ امپراطوري سلوكيان را نقش زد، عصري جديد و نحوه فكري تازه به وجود آمد كه در قلوب مردم آسيا تا زمان پيامبر اسلام دوام يافت.

سلوكوس كشورها و فرهنگهايي چون ايلام، سومر، پارس، بابل، آشور، سوريه، فنيقيه، و گاهي آسياي صغير و فلسطين را به زير سلطه خود درآورد. در سلوكيه و انطاكيه پايتختهايي ساخت غنيتر و پرجمعيتتر از هر پايتختي كه يونان به خود ديده بود. براي سلوكيه محلي در نقطه اتصال رود دجله و فرات نزديك بابل كهنسال و بغداد آينده انتخاب كرد. اين محل چنان بود كه تجارت بين النهرين و خليج فارس و نقاط دورتر را جلب ميكرد. جمعيت آن در نيم قرن به ششصد هزار نفر رسيد كه اكثر آنها آسيايي ولي زير سلطه اقليتي از يونانيها بودند. انطاكيه نيز بر رود اورونتس در محلي بنا شد نه