دولت كوچك پرگامون تا ميتوانست كوشيد كه تولد و رشد خائنانه خود را جبران كرده، از لحاظ مركزيت هنر و دانش با اسكندريه رقابت كند. ثروتي را كه از معادن، تاكستانها، مزارع گندم، محصولات پشم و پوست، عطر، ساختن آجر و كاشي، و زبردستي در تجارت جزاير شمالي درياي اژه به دست ميآورد نه تنها صرف نگاهداري ارتش و نيروي دريايي نيرومندي مينمود، بلكه در راه تشويق هنر و ادبيات صرف ميكرد. شاهان پرگامون عقيده داشتند كه دولت و موسسات انتفاعي خصوصي ميتوانند به نحو مفيدي رقابت كرده متفقا جلوي بيكفايتي و حرص و آز را بگيرند. شاه اراضي وسيعي را به دست غلامان كشت ميكرد، و كارخانه‌ها و معادن بسياري را، البته نه به طور انحصاري، اداره مينمود. در اين سيستم منحصر به فرد، ثروت زياد شد و چندين برابر گرديد. پرگامون پايتخت آراستهاي شد كه به خاطر معبد زئوس، كاخهاي مجلل، كتابخانه و تئاتر، ورزشگاه‌ها و حمامها، و حتي مستراحهاي عموميش كه شهرداري به آن ميباليد مشهور بود. كتابخانه شهر از حيث تعداد كتاب و شهرت دانشمندانش بعد از اسكندريه در درجه اول بود; و براي تفريح و لذت مردم مجموعه بزرگي از نقاشيهاي آن روز در موزه نقاشي شهر گرد آمده بود. براي حدود نيم قرن پرگامون زيباترين تمدن هلني بود.

در اين حال، خاندان سلوكيه رو به اضمحلال داشت. پيدايش سلطنتهاي مستقل تقريبا قدرت آن را به بينالنهرين و سوريه محدود ساخته بود. اشكانيان، پرگامون، مصر، و روم با صبر و حوصله از هر مدعي حمايت كرده، با برانگيختن آتش جنگهاي داخلي، موجبات تضعيف آن را فرام ميساختند. در 153، درست وقتي كه دمتريوس اول در صدد احياي قدرت سلوكيان بود، روم سربازان مزدوري از هر گوشه گرد آورد تا ادعاي پوچ يك ماجراجوي سومري را نسبت به تخت و تاج به كرسي بنشاند. پرگامون و مصر نيز در اين حمله شركت كردند، دمتريوس قهرمانانه جنگيد و كشته شد، و قدرت سلوكيها به دست الكساندر بالاس بيكفايت افتاد كه آلت دست معشوقه‌هايش و روم بود.

iv - هلنيسم و يهوديها

تاريخ يهود در عصر هلنيستي بر محور دو مبارزه ميچرخيد: يكي مبارزه برونمرزي آسياي سلوكيها و مصر بطالسه بر سر فلسطين، و ديگري مبارزه دروني راه و رسم زندگي هلنيستي و عبراني. مبارزه نخستين از لحاظ تاريخي مرده است و ميشود فعلا از آن صرف نظر كرد; اما مثيو آرنلد معتقد است كه مبارزه دومي معرف يكي از ماندگارترين برخوردها و شكافها بين احساس و تفكر بشر است. در تقسيم اوليه ميراث اسكندر، مملكت يهودا (در فلسطين، جنوب سامره) به بطلميوس رسيد. سلوكيها اين تقسيم را هرگز نپذيرفتند، زيرا خود