يوناني و مصري را متحد كند. بطالسه بعدي خود را به عنوان خدا براي پرستش مشترك اتباع گوناگون خود معرفي كردند، ولي آن مصرياني كه به دنبال منصب و مقام نبودند، به اين آيينهاي مصنوعي توجهي نميكردند. كاهنان مصري كه ثروت وقدرت خود را از دست داده، براي معيشت خود محتاج عطيه‌هاي دولت بودند، صبورانه در انتظار آن بودند كه موج يوناني برطرف شود. سرانجام، نه هلنيسم كه رازوري بود كه اسكندريه را فتح كرد، و مقدمات فلسفه نوافلاطوني و آيينهاي نويد دهندهاي را پايه گذاشت كه روح مردم اسكندريه را در قرنهايي كه نزديك به پيدايش مسيحيت بود به سوي خود جلب ميكردند. اوزيريس، مانند سراپيس، خداي مورد علاقه مصريهاي دوران بعدي و بسياري از يونانيان مصري شد. ايسيس دوباره بين مردم به عنوان الاهه طبيعت و زنانگي و مادري محبوبيت يافت. چون مسيحيت پيدا شد، نه روحانيان و نه مردم اشكالي در تبديل ايسيس به مريم و سراپيس به مسيح نديدند.

iv - شورش

درسي كه سوسياليسم بطالسه آموخت اين بود كه حتي دولت هم ممكن است استثمارگر شود. در زمان سلطنت بطلميوس اول و دوم وضع حكومت نسبتا خوب بود، تاسيسات مهندسي بزرگي به انجام رسيد، وضع كشاورزي پيشرفت كرد، وضع بازار منظم شد، ناظران دولتي در اعمال عدالت و اجحاف تا حدودي اعتدال داشتند، و گرچه مواد و انسان هر دو مورد استثمار قرار ميگرفتند، منافع حاصله به مقدار زيادي صرف توسعه و زينت كشور و مخارج فرهنگي ميگرديد. سه عامل موجب شكست اين آزمايش شد. بطالسه جنگهاي بسياري كردند و به نحو روزافزوني درآمد مردم را صرف ارتش و بحريه و جنگ نمودند. پس از فيلادلفوس ناگهان خصلت پادشاهان رو به فساد گذارد، كارشان خوردن و نوشيدن و شهوتراني شد، و اداره دولت را به دست ناكساني سپردند كه تا ميتوانستند مردم فقير را ميدوشيدند. فكر اينكه استثمار گران خارجي بودند هرگز از خاطر مصريان و كاهنان آنها، كه هنوز در انديشه خوان نعمتي بودند كه قبل از تسلط ايرانيها و يونانيها برايشان گسترده بود، محو نشد.

مفهوم سوسياليسم بطالسه اصولا توليد وسيع بود نه توزيع دامنهدار. سهم فلاح مصري از محصول خويش فقط آن قدر بود كه زنده بماند، نه آن قدر كه در كارش تشويق شود يا بتواند خانوادهاي تشكيل بدهد.

نسل بعد از نسل اين استثمار دولت افزوني يافت. نظام نظارت دقيق دولت در جزئيات امور، چون نگاه بيرحمانه پدري مستبد، غير قابل تحمل گشت. دولت به دهقان تخم ميداد كه بكارد; سپس او را به زمين ميبست تا موعد خرمن برسد.