دويست هزار طومار داشت. به كمك اين كتابخانه، و ذوق آتيكي آتالوسها (پادشاهان پرگامون)، پرگامون در اواخر عصر هلنيستي مركز مكتبي از زبان خالص يوناني گرديد كه هيچ واژهاي را كه جنبه قديم و كلاسيك نداشت سره نميشناخت. برجاي ماندن شاهكارهاي نثر آتيك را ما امروز مديون طرفداران ((نثر سره يوناني)) هستيم.

آن عصر، مافوق هر چيز، عصر روشنفكران و دانشمندان بود. نويسندگي، به جاي اينكه فقط از روي علاقه شخصي باشد، حرفه شده بود; در نتيجه، گروه‌هايي به وجود آمده بودند كه به همان نسبتي كه از يكديگر فاصله داشتند، قضاوتشان راجع به استعدادها و ذوق اعضاي گروه‌هاي ديگر اختلاف داشت.

شاعران براي شاعران شعر ميگفتند، در نتيجه تصنع بر آثارشان تسلط يافت; دانشمندان براي دانشمندان مينوشتند، در نتيجه نوشته هايشان بيروح و بي اثر گشت. مردان متفكر احساس ميكردند كه الهامات خلاقه مردم يونان رو به افسردگي است، و پايدارترين خدمتي كه آنها ميتوانند در راه دانش انجام دهند اين است كه محصول ادبي دوران غنيتري را جمع آوري كرده، حفظ كنند، و تصحيح و تفسير نمايند. اينان تقريبا تمام روشهاي نقد ادبي را به وجود آوردند; و دست به كار شدند تا نوشته‌هاي بد را از نوشته‌هاي خوب جدا كنند و مردم را در خواندن آثار خوب هدايت نمايند. صورتي از ((بهترين كتابها))، ((چهار شاعر قهرمان))، ((نه مورخ))، ((ده شاعر غزلسرا))، و ((ده سخنران نامي)) تنظيم كردند. شرح حال بزرگترين نويسندگان و عالمان را نوشتند، و اطلاعات شكسته و ناقصي كه امروز ما درباره اين اشخاص داريم گردآورده، نگاهداري نمودند.

مباني و چارچوب تاريخ، ادبيات، نمايشنامه نويسي، علوم، و فلسفه را تدوين كردند. پارهاي از اين چارچوبها، كه با هدف كوتاه كردن راه انتقال مفاهيم و دانشها متون را خلاصه ميكرد، باعث محفوظ ماندن خلاصه آثار اصلي شد; و پارهاي ديگر ندانسته آن آثار را مخدوش ساخت. دانشمندان و نويسندگان كه از مخلوط شدن زبان يوناني با زبانهاي شرقي، و منحط شدن آن مغموم و متاثر شده بودند، به نوشتن كتابهاي لغت و دستور زبان پرداختند و كتابخانه اسكندريه، مانند آكادمي فرانسه امروز، درباره طرز به كار بردن درست زبان فرمانهايي صادر ميكرد. اگر اين كوششهاي پيگير دانشمندان نبود، جنگها، انقلابها، و ويرانيهاي دو هزار سال حتي اين اندك ارثيهاي را كه از كشتي مغروق يونان به دست ما رسيده است نابود ساخته بود.

ii - كتابهاي يهوديان

در تمام آشوبها و طوفانهاي اين دوران، يهوديان عشق موروثي خود را به دانش حفظ كردند و در ادبيات پايدار اين عصر بيش از سهم خود خدمت كردند. بعضي از عاليترين قطعات كتاب مقدس متعلق به اين دوران است. در انتهاي قرن سوم شاعر يا شاعرهاي يهودي